سواحل خلیج فارس و بخشهایی از دریای عمان به دلیل ویژگیهای خاص اقلیمی و وجود سواحل مرجانی، ماسهای و سنگی، زیستگاه هزاران گونه پرنده، خزنده، آبزی و پستاندار خاص هستند.
یکی از این گونهها لاکپشتهای پوزهعقابی هستند که حدود ۶۰ سال عمر کرده و در ۲۵ سالگی به بلوغ میرسند و مسیر هزاران کیلومتری از مکزیک و استرالیا را با امید و اشتیاق طی میکنند تا بر اساس غریزه در سرزمینی که روزگاری خود در آنجا متولد شدند، تخمگذاری کرده و فرزندان خود را به دنیا بیاورند.
سوداگران ماسه و سگهای ولگرد
اما آن طور که اخبار حکایت دارند این لاکپشتها که ۷۰ تا ۱۲۰ تخم میگذارند و براساس بررسیهای علمی، از هر ۱۰۰ تخم آنها یکی شانس تبدیل شدن به یک لاکپشت بالغ را دارد در سالهای اخیر با خطرهای زیادی برای فرایند تخمگذاری مواجه شدهاند که از مهمترین آنها میتوان به رفتار نامناسب گردشگران و سوداگران ماسه که با دوربینها، چراغقوهها و نورهای مصنوعی به سمت این خزندگان که پس از ۲۵ سال به زادگاه خود بازگشتند؛ هجوم میبرند و همچنین سگهای ولگرد که بدون صاحب در ساحل کمین کرده و آماده حمله به لاکپشتها هستند اشاره کرد.
در این میان همه نگاهها به سازمان محیط زیست به عنوان متولی حفاظت از این عرصههای طبیعی است. اخیراً احمدرضا لاهیجانزاده، معاون محیط زیست دریایی و تالابهای سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به وضعیت زیستبومهای منطقه پارس جنوبی در دو دهه اخیر عنوان کرده است متأسفانه به دلیل تخریب زیستگاه و آلودگیهای صنعتی، حدود ۹۲ درصد زیستگاههای تخمگذاری لاکپشت پوزه عقابی در این منطقه از بین رفته است.
وی با بیان اینکه این روند همراه با نابودی ۴۳ درصد زیستگاههای آبسنگ مرجانی و از بین رفتن حدود ۳۰ درصد از بسترهای علفی بوده که تغییرات اقلیمی نیز آثار زیانبار آن را تشدید کرده است، خاطرنشان میکند: صنایع منطقه باید در حمایت از طرحهای حفاظتی پیشتاز باشند و بازسازی زیستگاههای دریایی را به عنوان یک اولویت محیط زیستی دنبال کنند.
ترویج گردشگری
رئیس انجمن علمی طبیعتگردی ایران (دوره اول و دوم) نیز با بیان اینکه لاکپشتهای پوزه عقابی در جنوب کشور و در جزایر خلیج فارس نظیر قشم، کیش، لاوان و همچنین استان بوشهر دیده میشوند، عوامل سهگانه صنایع آلاینده، افراد بومی و گردشگران ناآگاه و سگهای ولگرد را تهدید جدی برای بقای لاکپشتهای پوزه عقابی و فرایند تخمگذاری آنها دانسته و میگوید: باید متولیان حفظ محیط زیست تا دیر نشده چارهای برای این مسئله بیندیشند زیرا این لاکپشتها به طور میانگین هر سه تا چهار سال یک بار فرایند تخمگذاری را در دو مرحله و طی دو تا سه هفته انجام میدهند.
فرید جواهرزاده در ادامه گفتوگو با خبرنگار قدس میافزاید: برای ترویج اکوتوریسم به معنای واقعی و توسعه پایدار گردشگری در محیطهای طبیعی که به نوعی بزرگترین حفاظت از محیط زیست را نیز تشکیل میدهد در حوزه لاکپشتهای پوزه عقابی تجربه بسیار خوبی در دهه ۸۰ به عنوان یک جاذبه گردشگری در منطقه آزاد قشم رخ داد و مجموعهای از مسائل از جمله تغذیه مردم بومی جزیره قشم از تخم لاکپشتها که در آن مقطع به عنوان یک عامل تهدیدکننده بسیار مهم مطرح شده بود، سگهای ولگرد، روباهها و پرندگان دریایی به عنوان تهدیدهای جدی برای تخمهای این لاکپشتها مورد بررسی قرار گرفتند.
وی تصریح میکند: در فروردین ۱۳۸۲ سازمان ملل متحد با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست منطقه آزاد قشم طرحی را در این منطقه به ویژه روستای شیب دراز که به نوعی زیستگاه و مرکز اصلی این لاکپشتهاست اجرا کردند که هدف اصلی آن تعامل منطقی میان مردم بومی و مدیران و مسئولان منطقه در راستای حفاظت از این لاکپشتها بود. این طرح به گونهای پیش رفت که جاذبه گردشگری با عنوان تخمگذاری لاکپشتهای پوزه عقابی شکل گرفت و زمینهساز حضور گردشگران خارجی، تحقق زمینههای سرمایهگذاری در منطقه، رشد زیرساختهای محلی و رونق صنایع دستی شد.
نبود حفاظت از میراث طبیعی
عضو شورای علمی پژوهشکده گردشگری با بیان اینکه باید قدردان این گونه جاذبههای گردشگری باشیم و در راستای حفاظت از آنها تلاش کنیم، خاطرنشان میکند: متأسفانه در یکی دو دهه اخیر صنایع آلاینده در منطقه جنوبی کشور به ویژه در مکانهای تخمگذاری این نوع لاکپشتها از جمله منطقه پارس جنوبی رشد داشته که این نوع آلودگیهای صنعتی سبب از بین رفتن کانونهای اصلی تخمگذاری لاکپشتهای پوزه عقابی و همچنین زیستگاههای آنها شده است که این آلودگیهای صنعتی تنها به اینجا ختم نشده و حتی موجب از بین رفتن زیستگاههای مرجانی که بستر بسیار جذابی برای سواحل خلیج فارس هستند نیز شده است.
وی ادامه میدهد: در اینجا باید به یک نکته اشاره کرد و آن اینکه مشاغل و حرفههای مختلف منطقه نیز باید در راستای عمل به مسئولیتهای اجتماعی در برنامههای حفاظت از محیط زیست ایفای نقش کرده و حتی پیشتاز باشند و بازسازی زیستگاههای جانوری و دریایی را به عنوان یک اولویت محیط زیستی دنبال کنند که اتفاق اخیر و نابودی کانون تخمگذاری لاکپشتهای پوزه عقابی نشان میدهد متأسفانه در این باره ضعیف عمل شده و صنایع در راستای حفاظت از محیط زیست به درستی مشارکت نداشتهاند.
جواهرزاده با بیان اینکه سازمان حفاظت از محیط زیست و فعالان این حوزه برای جلوگیری از این گونه اقدامها باید فعالتر عمل کنند، تصریح میکند: زمانی که مطالعات زیست محیطی برای ایجاد یک پروژه صنعتی انجام میشود باید ظرافت و دقت بیشتری صورت بگیرد که متأسفانه در این باره کمکاریهای زیادی رخ میدهد و به بهانه مواردی نظیر اشتغالزایی این گونه ملاحظات نادیده گرفته میشوند که یکی از نمونههای بارز آن پتروشیمی میانکاله است که قصد داشتند در بستر زیستبوم بسیار حساس میانکاله این پروژه صنعتی را اجرا کنند که اگر تلاشهای فعالان محیط زیستی نبود در حال حاضر با یک فاجعه زیست محیطی مواجه بودیم.
وی ادامه میدهد: جامعه ما باید به این درک برسد که اولویت توسعه هر منطقه ابتدا باید حفاظت از میراث طبیعی باشد. اگر بخش زیادی از جنگلهای هیرکانی از بین رفته و یا سواحل در شمال و جنوب، دریاچه ارومیه و رودخانه زایندهرود دچار مشکلات مختلفی هستند نشاندهنده این است که بازنگری در اندیشه و رفتار نسبت به محیط زیست و برنامه ریزیهای کلان توسعه کشور بیش از گذشته نیازمند تغییر و تحول جدی است.
نظر شما